Từ chiếc váy xòe duyên dáng của người Thái, sắc chàm thêu hoa của người Dao đến họa tiết thổ cẩm rực rỡ của người H’Mông, mỗi đường kim mũi chỉ, mỗi gam màu đều chứa đựng lịch sử, triết lý sống và tín ngưỡng sâu sắc, tạo nên những mảnh ghép rực rỡ và độc đáo trên bản đồ văn hóa Tây Bắc.
Những mảnh ghép rực rỡ của đại ngàn
Trang phục của người H’Mông nổi bật với sự phong phú của kỹ thuật trang trí và màu sắc mạnh mẽ, thể hiện sức sống mãnh liệt và khả năng thích nghi cao với môi trường núi cao. Đặc trưng làm nên vẻ riêng là kỹ thuật sáp ong (vẽ chàm). Đây là một kỹ thuật độc đáo và công phu, sử dụng sáp ong nóng để vẽ hoa văn lên vải lanh hoặc vải bông, sau đó đem nhuộm chàm. Khi sáp được làm sạch, hoa văn hiện lên màu trắng tinh khôi trên nền chàm đậm, tạo ra độ tương phản ấn tượng và độ bền màu cao. Trang phục H’Mông thường sử dụng kỹ thuật ghép vải (patchwork) nhiều màu sắc rực rỡ trên ống tay áo, lưng áo và chiếc váy xòe xếp ly. Các họa tiết chủ đạo là hình học, hình xoắn ốc mô phỏng sừng trâu, sừng dê, mang ý nghĩa phồn thực, bảo vệ và mong muốn về sự sung túc. Màu sắc mang tính biểu tượng cao như đỏ,hồng tượng trưng cho sự may mắn, niềm vui, còn xanh lá, xanh da trời tượng trưng cho thiên nhiên, núi rừng và sự sống.
Khác với sự rực rỡ của người Mông, trang phục của người Thái (Thái Đen, Thái Trắng) lại thiên về sự đơn giản, tinh tế và duyên dáng, hòa hợp với địa hình thung lũng và nền văn minh lúa nước. Trang phục nổi tiếng là chiếc áo cóm (Xửa Cóm) được may ôm sát cơ thể và cài bằng hàng cúc bướm bằng bạc hoặc đồng dọc sườn áo, tôn lên vẻ đẹp mềm mại, uyển chuyển của người phụ nữ. Phụ nữ Thái mặc váy dài, màu đen hoặc chàm, không thêu thùa cầu kỳ mà tập trung vào sự tinh tế của chất liệu dệt. Màu chàm (Indigo) là màu chủ đạo, tượng trưng cho sự gắn kết với đất đai, nguồn nước, sự bình yên và bền vững. Điểm nhấn tinh hoa là chiếc Khăn Piêu, một tác phẩm nghệ thuật với những hoa văn thêu tay rực rỡ ở hai đầu. Chiếc khăn là biểu tượng của tình yêu đôi lứa và vật phẩm trao duyên chứa đựng những lời thề nguyền và tình cảm sâu sắc.
Trong khi đó trang phục của người Dao (Dao Đỏ, Dao Tiền) là sự thể hiện rõ ràng nhất của tín ngưỡng, thứ bậc và sự kết nối với thế giới tâm linh. Màu chủ đạo là chàm đậm và đỏ rực (đặc biệt là Dao Đỏ). Màu Đỏ tượng trưng cho lửa, ánh sáng niềm tin tâm linh mạnh mẽ có khả năng xua đuổi tà ma và mang lại thịnh vượng. Trang phục Dao được thêu tay dày đặc bằng chỉ bông nhiều màu, tạo ra các mảng hoa văn đồ sộ trên ngực áo, ống tay và lưng quần. Hoa văn chứa đựng những ký hiệu mô phỏng chữ Hán cổ, mô tả các sinh vật thiêng liêng như chim, rồng, hổ hoặc ghi chép về bản đồ di cư của dân tộc, thể hiện niềm tin sâu sắc vào nguồn cội. Phụ kiện Bạc lớn là một phần không thể thiếu có ý nghĩa bảo vệ sức khỏe và tài lộc, làm tăng thêm vẻ uy quyền và bí ẩn cho người đeo.
Nét văn hoá hiện diện trong trang phục A Bản
Khi xây dựng A Bản, chúng tôi hiểu rằng một trải nghiệm văn hoá đích thực không thể tách rời mà nên là một dòng chảy liên tục, được cảm nhận qua mọi giác quan và tương tác. Một trong những điều khiến chúng tôi trăn trở là làm thế nào để từng chi tiết từ không gian, món ăn đến con người đều mang văn hóa, tinh thần của miền cao, của người đồng bào bào một cách rõ nét và tinh tế nhất? Không chỉ thể hiện qua kiến trúc hay ẩm thực mang đậm hương vị bản địa, A Bản còn mong muốn để văn hóa hiện diện trên từng trang phục, từng vật dụng thân thuộc hằng ngày.
Sau khi trao đổi ý tưởng cùng nhà thiết kế văn hóa, chúng tôi đã cùng nhau tạo nên trang phục của A Bản trên tinh thần cốt lõi: Nguyên bản hóa tinh hoa, hiện đại hóa công năng. Dải màu chàm và đen được chọn làm tông nền chủ đạo, gợi nhớ đến trang phục của người Thái và người Dao kết hợp cùng đường viền họa tiết hình học tối giản mang nét đặc trưng của người Mông làm điểm nhấn trên ve áo và tay áo. Sự lựa chọn này nhằm giữ sự nguyên bản về màu sắc và họa tiết nhưng tối giản hóa các chi tiết rườm rà. Đồng phục được thiết kế vô cùng phù hợp với công năng sử dụng trong môi trường nhà hàng gọn gàng, thoáng mát, dễ dàng di chuyển và vệ sinh. Sự kết hợp ấy chứng minh rằng những giá trị truyền thống hoàn toàn có thể được ứng dụng một cách thực tế, tinh tế và gần gũi trong đời sống hiện đại.
Trên hết, mỗi bộ trang phục mang theo sự trân trọng và mến mộ của A Bản dành cho văn hoá giàu đẹp của đồng bào. Với chúng tôi, văn hoá không nằm ở điều xa xôi mà hiện diện trong cách ta sống và gìn giữ bản sắc mỗi ngày.
